Czytamy dzieła sztuki

Specyfika czytania sztuk plastycznych

Narzędzia badawcze specyficzne dla historii sztuki pozwalają jej na analizowanie formy nadanej dziełom sztuki – określanie stylu właściwego epokom, środowiskom (szkołom i centrom artystycznym), artystom i ich kręgom. Odsłaniana jest zarówno wyjątkowość jako efekt pracy konkretnego twórcy, jak i wspólnota będąca rezultatem powszechniejszych preferencji estetycznych,
np. epoki, bądź będąca rezultatem trwałości formalnych rozwiązań – długiemu życiu form, czy świadomego sięgania po wzory historycznie i kulturowo odległe.

Jak czytamy dzieło sztuki?

Głębsze odczytanie pojedynczego dzieła sztuki to zwykle trudne wyzwanie dla specjalisty, którego celem jest ogarnięcie wszystkich rzeczywistych jego kontekstów w różnych przekrojach czasowych.

W modelowej sytuacji rozpoczynamy od ustalenia czasu i miejsca powstania – tu jest pole dla określenia stylu epoki i jego odmian lokalnych, konwencji artystycznej, a w sytuacji optymalnej – na identyfikację twórcy. Podstawą jest analiza zespołu cech formalnych zabytku i ich porównanie z już sobie znanymi i określonymi.

Dla architektury zwykle miejsce jest sprawą oczywistą – np. Kraków, ale formy Kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu ujawniają dla fachowca nie tylko jej przynależność do renesansu, ale i włoski charakter, co wynika z faktu jej budowy i ozdabiania przez artystów przybyłych z Italii.

Takie obserwacje rzutują na charakter kolejnych stawianych pytań. Dlaczego to włoscy architekci i rzeźbiarze pracowali na zamówienie królewskie? Jakim szerszym zjawiskom w polskiej kulturze i polityce czasów Zygmunta Starego ono odpowiada? Odpowiedzi często podsuwa wiedza historyczna (sama historia sztuki może też pełnić rolę nauki pomocniczej historii).

Zwykle do pierwszych zadań należy określenie gatunku artystycznego (a więc: architektura, rzeźba, malarstwo) i dalsze podziały, takie jak: sakralne i świeckie itd. Dla rzeźby ważne jest jej
odniesienie do architektury, a więc np. rzeźba architektoniczna (średniowieczne portale) czy wolnostojący pomnik (kontekst urbanistyczny), a może rzeźba ołtarzowa lub gabinetowa.

Technika wykonania, np. mozaika, fresk – na ścianach, obraz tablicowy, na desce czy na płótnie, temperowy – farby kryjące czy olejny z możliwością efektów laserunkowych, akwarela lub
pastel oraz skala – wymiary. Warto zastanowić się nad różnicą w pracy rzeźbiarza, który modeluje dodając, a więc lepiąc model przeznaczony do odlania w metalu i tym, który pracuje wydobywając
formę z bloku materiału jak snycerz (w drewnie) lub jak kamieniarz.
Określenie tematu dzieła wydaje się najbardziej oczywiste w sztukach przedstawiających (kto jest sportretowany, jakie wydarzenie, jaki motyw namalowano).

Źródło: www.cke.edu.pl

Foto: rylon.easyisp.pl