Objaśnienia dotyczące kryteriów oceny rozprawki
A. Sformułowanie stanowiska (np. w postaci tezy lub hipotezy). Zdający powinien zrozumieć problem postawiony w poleceniu i sformułować
stanowisko będące rozwiązaniem problemu. Stanowisko jest oceniane ze względu na to, czy jest udaną próbą rozwiązania problemu.
Adekwatność to odpowiedniość (zgodność, współmierność) stanowiska i problemu (zdający może się zgodzić, nie zgodzić, zachować
postawę ambiwalentną wobec istoty problemu).
Sformułowanie stanowiska będącego częściowo udaną próbą odpowiedzi problemu jest skutkiem niepełnego zrozumienia problemu lub
niepełnego zrozumienia tekstu.
Wypowiedź
argumentacyjna, w której brak stanowiska, może zawierać jedynie
streszczenie tekstu, biografię autora itp. lub rozwijać myśli
niezwiązane z poleceniem.
Sformułowanie stanowiska nie musi stanowić wyodrębnionej części rozprawki.
B. Uzasadnienie stanowiska jest oceniane ze względu na to, czy jest trafne, czy jest szerokie i czy jest pogłębione.
Uzasadnienie nie musi być graficznie wyodrębnioną częścią rozprawki.
Uzasadnienie:
− pogłębione to uzasadnienie, w którym zdający wnikliwie odniósł się w rozwinięciu do wszystkich elementów polecenia,
− trafne zawiera logicznie poprawne argumenty (czyli stwierdzenia poparte przykładami) za przyjętym rozwiązaniem problemu.
Szerokość
uzasadnienia ocenia się na podstawie tego, czy zdający w swojej
wypowiedzi odniósł się do wszystkich elementów wskazanych w poleceniu.
Uzasadnienie jest:
− szerokie, jeśli zdający trafnie odniósł się do wszystkich elementów wskazanych w poleceniu,
− wąskie,
jeśli zdający trafnie odniósł się tylko do niektórych elementów
wskazanych w poleceniu (np. nie odniósł się do podanego w zadaniu tekstu
lub nie przywołał innego tekstu kultury),
− częściowe, jeżeli
(a) niektórych argumentów nie można uznać za logicznie poprawne wobec
przyjętego stanowiska lub (b) niektóre argumenty są niepoparte
przykładami, lub (c) niektóre argumenty są wzajemnie sprzeczne.
Wypowiedź argumentacyjna, w której brak uzasadnienia, nie zawiera logicznie poprawnych argumentów za przyjętym rozwiązaniem problemu
lub rozwija myśli niezwiązane ze stanowiskiem.
C. Poprawność rzeczową ocenia się na podstawie liczby błędów rzeczowych. Pomyłki (np. w nazwach własnych lub datach) niewpływające na
uzasadnienie stanowiska wobec problemu uważa się za usterki, a nie błędy rzeczowe.
Błąd kardynalny to błąd rzeczowy świadczący o nieznajomości (1) tekstu kultury, do którego odwołuje się zdający, oraz (2) kontekstu
interpretacyjnego przywołanego przez zdającego.
D. Kompozycja oceniana jest ze względu na funkcjonalność segmentacji i uporządkowanie tekstu
zgodnie z gatunkiem wypowiedzi. Należy
wziąć pod uwagę, czy w tekście zostały wyodrębnione – językowo i
graficznie – części pracy oraz akapity niezbędne dla jasnego
przedstawienia stanowiska i uzasadniających je argumentów, a także czy
wyodrębnione części i akapity są logicznie oraz konsekwentnie
uporządkowane (bez
luk i zbędnych powtórzeń).
Kompozycja jest funkcjonalna, jeśli podział tekstu na segmenty (części) i
ich porządek (układ) są ściśle powiązane z porządkiem treści
i realizowanymi w tekście funkcjami retorycznymi. Odejście od zasady
trójdzielnej kompozycji nie jest błędem, jeśli segmentacja jest
funkcjonalna.
E. Spójność lokalną ocenia się na podstawie zgodności
logicznej i gramatycznej między kolejnymi, znajdującymi się w
bezpośrednim
sąsiedztwie zdaniami w akapitach. Znaczne zaburzenia spójności
wypowiedzi to np. akapity zbudowane z sekwencji zdań niepowiązanych ze
sobą ani logicznie, ani gramatycznie (potok luźnych myśli, skojarzeń).
F. Styl tekstu ocenia się ze względu na stosowność.
Styl uznaje się za:
− stosowny,
jeśli zachowana jest zasada decorum (dobór środków językowych jest
celowy i adekwatny do wybranego przez ucznia gatunku
wypowiedzi, sytuacji egzaminacyjnej, tematu i intencji wypowiedzi oraz
odmiany pisanej języka). Dopuszczalne są drobne, sporadyczne
odstępstwa od stosowności,
− częściowo stosowny, jeśli w wypowiedzi zdający niefunkcjonalnie łączy różne style, nie kontroluje jednolitości stylu, np. w wypowiedzi
pojawiają się wyrazy i konstrukcje z języka potocznego, nieoficjalnego, wtręty ze stylu urzędowego, nadmierna metaforyka.
Mieszanie różnych stylów wypowiedzi uznaje się za uzasadnione, jeśli jest funkcjonalne.
− niestosowny, jeśli wypowiedź zawiera np. wulgaryzmy lub ma charakter obraźliwy.
Styl wypracowania nie musi być zgodny z upodobaniami stylistycznymi egzaminatora.
G. Poprawność językowa oceniana jest ze względu na liczbę i wagę błędów składniowych, leksykalnych, słowotwórczych, frazeologicznych, fleksyjnych i stylistycznych.
Błąd
stylistyczny to konstrukcja zgodna z normą językową, ale niewłaściwa w
sytuacji, w której powstaje tekst, oraz nieodpowiednia dla stylu,
w jakim tekst jest pisany, np. udziwniona metafora, niefunkcjonalny
kolokwializm, wulgaryzm, nieuzasadnione powtórzenie leksykalne lub
składniowe. Błędów logicznych nie uznaje się za błędy stylistyczne.
H. Poprawność zapisu ocenia się ze względu na liczbę błędów ortograficznych i interpunkcyjnych (szacowaną odpowiednio do objętości tekstu)
oraz ich wagę (błędy rażące i nierażące). Za błąd rażący
uznaje się błąd, który polega na naruszeniu ogólnej reguły
ortograficznej lub
interpunkcyjnej w zapisie słów lub fraz o wysokiej frekwencji.
Ewentualne wątpliwości rozstrzygają ustalenia Rady Języka Polskiego i
klasyfikacja
błędów interpunkcyjnych Jerzego Podrackiego.
Objaśnienia dotyczące kryteriów oceny interpretacji utworu poetyckiego
A. Koncepcja interpretacyjna jest efektem poszukiwania przez zdającego całościowego sensu utworu, tzn. jest pomysłem na jego odczytanie
(wyrażonym np. w postaci tezy lub hipotezy interpretacyjnej). Ocenia się ją ze względu na to, czy jest niesprzeczna z utworem i czy jest spójna,
a także czy zdający dociera do sensów niedosłownych interpretowanego utworu, czy czyta go jedynie na poziomie dosłownym.
Koncepcja może być:
− częściowo sprzeczna z utworem, jeśli jedynie we fragmentach (lub fragmencie) znajduje potwierdzenie w tekście.
− całkowicie sprzeczna z utworem, jeśli nawet we fragmentach (lub fragmencie) nie znajduje potwierdzenia w tekście.
− spójna, gdy obejmuje i łączy w całość odszukane przez piszącego sensy utworu.
−
niespójna, gdy jest fragmentaryczna, tzn. rekonstruuje pojedyncze sensy cząstkowe (np. z poszczególnych strof tekstu) bez wskazania
całościowego sensu utworu, oraz gdy zawiera luźno powiązane, niepowiązane lub wzajemnie wykluczające się odczytania sensu utworu
(niesprzeczne z interpretowanym utworem).
Brak koncepcji to brak śladów poszukiwania sensu utworu (całościowego i/lub sensów cząstkowych) – praca nie jest interpretacją,
a np. streszczeniem. Koncepcja interpretacyjna nie musi stanowić wyodrębnionej części pracy, może wynikać z jej całościowej wymowy.
B. Uzasadnienie interpretacji jest oceniane ze względu na to, czy jest trafne i czy jest pogłębione.
Uzasadnienie może być:
− trafne, jeśli zawiera wyłącznie powiązane z tekstem argumenty za odczytaniem sensu utworu. Argumenty muszą wynikać
ze sfunkcjonalizowanej analizy, to znaczy wywodzić się z formy lub/i treści tekstu.
− częściowo trafne, jeśli w pracy – oprócz argumentów niepowiązanych z tekstem lub/i niewynikających ze sfunkcjonalizowanej analizy –
został sformułowany przynajmniej jeden argument powiązany z tekstem i wynikający ze sfunkcjonalizowanej analizy.
− pogłębione, jeśli znajduje potwierdzenie nie tylko w tekście, ale także w kontekstach (np. biograficznym, historycznoliterackim, filozoficznym,
kulturowym). Uczeń powinien choć częściowo rozwinąć przywołany kontekst, aby uzasadnić jego pojawienie się.
− niepogłębione, gdy zdający przywołuje argumenty tylko z tekstu albo tylko z kontekstu. Wszystkie argumenty muszą być
sfunkcjonalizowane.
C. Poprawność rzeczową ocenia się na podstawie liczby błędów rzeczowych. Pomyłki (np. w nazwach własnych lub datach) niewpływające na
koncepcję interpretacyjną uważa się za usterki, a nie błędy rzeczowe.
Błąd kardynalny to błąd rzeczowy świadczący o nieznajomości (1) tekstu kultury, do którego odwołuje się zdający, oraz (2) kontekstu
interpretacyjnego przywołanego przez zdającego.
D. Kompozycja jest oceniana ze względu na
funkcjonalność segmentacji i uporządkowanie tekstu zgodnie z wybranym przez ucznia
gatunkiem wypowiedzi. Należy wziąć pod uwagę, czy w tekście zostały wyodrębnione – językowo i graficznie – części pracy oraz akapity niezbędne dla jasnego przedstawienia koncepcji interpretacyjnej i uzasadniających ją argumentów, a także czy wyodrębnione części i akapity są
logicznie oraz konsekwentnie uporządkowane (bez luk i zbędnych powtórzeń).
Kompozycja jest
funkcjonalna, jeśli podział tekstu na segmenty (części) i ich porządek (układ) są ściśle powiązane z porządkiem treści
i realizowanymi w tekście funkcjami retorycznymi. Odejście od zasady trójdzielnej kompozycji nie jest błędem, jeśli segmentacja jest funkcjonalna.
E. Spójność lokalną ocenia się na podstawie zgodności logicznej i gramatycznej między kolejnymi, znajdującymi się w bezpośrednim
sąsiedztwie zdaniami w akapitach. Znaczne zaburzenia spójności wypowiedzi to np. akapity zbudowane z sekwencji zdań niepowiązanych
ze sobą ani logicznie, ani gramatycznie (potok luźnych myśli, skojarzeń).
F. Styl tekstu ocenia się ze względu na stosowność.
Styl uznaje się za:
− stosowny, jeśli zachowana jest zasada decorum (dobór środków językowych jest celowy i adekwatny do wybranego przez ucznia gatunku
wypowiedzi, sytuacji egzaminacyjnej, tematu i intencji wypowiedzi oraz odmiany pisanej języka). Dopuszcza się drobne, sporadyczne
odstępstwa od stosowności.
− częściowo stosowny dotyczy wypowiedzi, w której zdający niefunkcjonalnie łączy różne style, nie kontroluje jednolitości stylu, np.
w wypowiedzi pojawiają się wyrazy i konstrukcje z języka potocznego, nieoficjalnego, wtręty ze stylu urzędowego, nadmierna metaforyka.
Mieszanie różnych stylów wypowiedzi uznaje się za uzasadnione, jeśli jest funkcjonalne.
− niestosowny, jeśli wypowiedź zawiera np. wulgaryzmy lub ma charakter obraźliwy.
Styl wypracowania nie musi być zgodny z upodobaniami stylistycznymi egzaminatora.
G. Poprawność językowa oceniana jest ze względu na liczbę i wagę błędów składniowych, leksykalnych, słowotwórczych, frazeologicznych, fleksyjnych i stylistycznych.
Błąd stylistyczny to konstrukcja zgodna z normą językową, ale niewłaściwa w sytuacji, w której powstaje tekst, oraz nieodpowiednia dla stylu,
w jakim tekst jest pisany, np. udziwniona metafora, niefunkcjonalny kolokwializm, wulgaryzm, nieuzasadnione powtórzenie leksykalne lub
składniowe. Błędów logicznych nie uznaje się za błędy stylistyczne.
I. Poprawność zapisu ocenia się ze względu na liczbę błędów ortograficznych i interpunkcyjnych (szacowaną odpowiednio do objętości tekstu)
oraz ich wagę (błędy rażące i nierażące). Za błąd rażący uznaje się błąd, który polega na naruszeniu ogólnej reguły ortograficznej lub
interpunkcyjnej w zapisie słów lub fraz o wysokiej frekwencji. Ewentualne wątpliwości rozstrzygają ustalenia Rady Języka Polskiego i klasyfikacja
błędów interpunkcyjnych Jerzego Podrackiego.
USTALENIA DOTYCZĄCE BŁĘDÓW ORTOGRAFICZNYCH W PRACACH MATURALNYCH Z JĘZYKA POLSKIEGO
Komisja Dydaktyczna Rady Języka Polskiego ustaliła, że podstawą podziału błędów
ortograficznych na błędy rażące i błędy drugorzędne są reguły ortograficzne. Do błędów
ortograficznych rażących zaliczono:
– błędy w zakresie pisowni wyrazów z ó-u, rz-ż (w tym wyjątki od pisowni rz po spółgłoskach), ch-h;
– błędy w zakresie pisowni nie z różnymi częściami mowy;
– błędy pisowni zakończeń -ji, -ii, -i;
– błędy w pisowni wielką i małą literą (z wyjątkiem pisowni przymiotników dzierżawczych);
– błędy w zakresie pisowni cząstki -by z osobowymi formami czasownika;
– błędy w zapisie przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-;
– błędy w pisowni nosówek (ą, ę) oraz połączeń om, on, em, en.
Pozostałe odstępstwa od reguł ortograficznych, w tym m.in.: pisownię wyrażeń
przyimkowych, dzielenie wyrazów przy przenoszeniu do nowej linii, pisownię zakończeń
-ski, -cki, -dzki, -stwo, -wstwo; pisownię przedrostków z-, s-, ś-; pisownię -by z pozostałymi
częściami mowy postanowiono traktować jako błędy drugorzędne.
USTALENIA DOTYCZĄCE BŁĘDÓW INTERPUNKCYJNYCH W PRACACH MATURALNYCH Z JĘZYKA POLSKIEGO
1. Rażące błędy interpunkcyjne:
a) postawienie jakiegokolwiek znaku interpunkcyjnego na początku wiersza
b) brak znaku interpunkcyjnego (głównie: kropki, wykrzyknika, pytajnika) na końcu
wypowiedzenia pojedynczego lub złożonego
c) pominięcie przecinka w wypowiedzeniu złożonym, w którym części składowe są
połączone bezpośrednio (On idzie do kina, ja zostaję w domu.)
d) pominięcie przecinka w wypowiedzeniu złożonym podrzędnie – przed spójnikiem
(również z przyimkiem), zaimkiem, a także przed częścią nadrzędną (Idź tam, dokąd
ci każą)
e) pominięcie przecinka przed imiesłowem zakończonym na -ąc, -szy
f) pominięcie pierwszego przecinka (lub obu) w wypowiedzeniu złożonym podrzędnie
z częścią składową wplecioną (z tzw. zdaniem albo wyrażeniem wtrąconym) (Auto,
które oglądał, było za drogie)
g) w wypowiedzeniu złożonym współrzędnie – pominięcie przecinka przed spójnikami
przeciwstawnymi, wynikowymi, synonimicznymi (czyli włącznymi), np. ale, lecz, jednak,
więc, dlatego, czyli, to jest, to znaczy, a także postawienie przecinka przed spójnikami
łącznymi, rozłącznymi, wyłączającymi, np. i, oraz, albo, lub, ani, ni. Te same przepisy
obowiązują w wypowiedzeniu pojedynczym – między składnikami połączonymi
spójnikami
h) pominięcie przecinka w zdaniu złożonym porównawczym (Jest mądrzejszy, niż
myślałam.)
i) postawienie dwukropka, przecinka lub średnika po skrócie, po którym należy postawić
kropkę, także po takim skrócie, po którym kropki się nie stawia brak kropki po skrócie, po którym należy ją postawić, lub postawienie kropki po skrócie,
po którym jej się nie stawia
k) brak przecinka między jednorodnymi (równorzędnymi) składnikami (częściami zdania)
szeregu, którego części składowe nie są połączone spójnikami, a także brak spójnika
między składnikami powtórzonymi (Kupiła w sklepie mąkę, cukier i inne produkty)
l) brak dwukropka przed przytoczeniem cudzych lub własnych słów
m) brak dwukropka przy wymienianiu tytułu dzieła, nazwy, terminu, jeżeli nie są one
w tekście w inny sposób wyróżnione (np. kursywą lub cudzysłowem)
n) brak myślnika (otwierającego i zamykającego), ujmującego wyrazy lub wypowiedzenia
wtrącone. Uwaga: tę samą funkcję pełnia nawiasy albo przecinki
o) brak myślników (lub myślnika) wydzielających człony wtrącone w cytowany tekst oraz
tekst odautorski w partiach dialogowych
p) brak cudzysłowu w tytułach publikacji, cytowanych wyrazach, zdaniach i wyrażeniach,
jeżeli nie są one wyróżnione inaczej (np. kursywą).
2. Trzy błędy interpunkcyjne drugorzędne liczone są jako jeden błąd rażący.
INFORMACJA O ZASADACH OCENIANIA PRAC Z JĘZYKA POLSKIEGO UCZNIÓW ZE STWIERDZONYMI DYSFUNKCJAMI
W pracy maturalnej z języka polskiego autorstwa zdającego, u którego stwierdzono dysleksję i dysortografię, nie należy uwzględniać w ocenie następujących błędów:
a) zmienionej kolejności liter w wyrazach,
b) wstawionych dodatkowo liter w wyrazie, opuszczonych lub przestawionych liter,
c) opuszczonego początku lub końca wyrazu,
d) występowania w wyrazach głosek dźwięcznych zamiast bezdźwięcznych i odwrotnie,
e) mylenia głosek „i” i „j”, głosek nosowych z końcówką fleksyjną, np.: ę-em, ą-om,
f) mylenia przedrostków z przyimkami, np.: pode szły; błędnego zapisywania przyimków z rzeczownikami i przysłówkami, np.: wklasie, zachwilę, napewno,
g) niewłaściwego zapisu spółgłosek miękkich, np.: rosinie zamiast rośnie, skosiny zamiast skośny,
h) błędnego stosowania lub niestosowania znaków interpunkcyjnych.